نگاه همان نگاه است. از بالا به پایین. متمدن در برابر دنیای بربر و وحشی. حکایت «باغ و جنگل» جوزف بورل است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه گفته بود: اروپا باغ و خارج از آن جنگل است و برای همین وحشی های جنگلی به ما حمله می کنند. همه واژگان زیبا هم کشک است! دموکراسی، حقوق بشر، برابری، حقوق اقلیت ها و زنان و ... تا زمانی معتبر است که در راستای منافع آنها غرب باشد.

بله، این داستان نوع مواجه ما با دنیای همیشه مدعی و البته متکبر و خود بزرگ بین آمریکایی و اروپایی است. همان ها که تنها طی دو جنگ جهانی از روی جسد بیش از۵۰ میلیون انسان عبور کرده اند ولی حال پرچم دفاع از حقوق بشر را به دوش گرفته اند. اما همان ها وقتی به مقام اجرای سیاست های انسانی و البته بر خلاف منافع ملی خود می رسند کمیتشان می لنگد. صدها نمونه در این زمینه وجود دارد.

آخرین مورد رسوایی است که دولت متمدن بریتانیای کبیر در نحوه برخورد با مهاجران به بار آورده. اسکان پناهجویان در کشتی ای که بسیاری آن را «زندان شناور» یا «تله مرگ» برای بی وطن ها تعبیر کرده اند.

رسوایی «بی بی استکهلم»

ماجرا به چندی پیش باز می گردد هنگامی که پارلمان لندن طرح اسکان مهاجران در این کشتی را مصوب کرد. انگلیس که با مشکل اسکان بیش از ۱۰۰ هزار پناهجو مواجه است، برنامه اسکان صدها پناهجو را در شناور بزرگ «بی‌بی استکهلم» (Bibby Stockholm)  آغاز کرده. جدای از هشدارها و تردیدها درباره آسیب روانی پناهجویان بر اثر چنین اقدامی، پرسش های جدی درباره امنیت این شناور مطرح است که لندن اهمیتی به آن نمی دهد. دولت به دنبال آن است که بیش از ۵۰۰ پناهجوی مرد بزرگسال را به این شناور سه طبقه که ۹۳ متر طول دارد و در بندر «پورتلند» در شهرستان «دورست» پهلو گرفته منتقل کند تا از هزینه اسکان آن‌ها در هتل بکاهد.

نقشه رهایی از شر پناهجویان

منتقدان این رویکرد دولت در قبال پناهجویان به عنوان رسوایی یاد کرده و تغییر آن را خواستارشدند. علیرغم اعتراضات گسترده بیش از ۵۰ سازمان و فعال و همچنین اعتراضات مردم محلی که برنامه دولت را بی‌رحمانه و غیرانسانی خوانده‌اند، لندن ۱۶ مرداد اولین مرحله از انتقال پناهجویان به این شناور را در حالی آغاز کرد که اتحادیه آتش‌نشانان بریتانیا گفته این شناور که ظرفیت آن از ۲۲۲ به ۵۰۶ نفر افزایش یافته، «تله مرگ بالقوه» است. به گزارش روزنامه «تایمز» انگلیس به نقل از یک مقام محلی افشاگر، شرایط در شناور آنقدر ناامن است که پتانسیل تبدیل شدن به «گرنفل شناور» (آتش‌سوزی در برج مسکونی گرنفل در غرب لندن در ژوئن ۲۰۱۷ دستکم ۷۹ کشته و مفقود و ۷۰ زخمی برجا گذاشت) را دارد.

منتقدان تاکید دارند که شرایط در «بی‌بی استکهلم» به معنای اجرای دستورالعمل یک فاجعه است. بر اساس مشاهدات، در راهروهای باریک این شناور هیچ پنجره‌ای وجود ندارد و فضای اشتراکی محدودی دارد. طبق گزارش‌ها، هیچ جلیقه نجاتی وجود ندارد و این در حالی است که دو نقطه خروج در صورت وقوع آتش قفل شده می‌تواند باعث له شدن از نوع فاجعه «هیلزبورو» شود. این فاجعه در پی تجمع انسانی در مرحله نیمه‌نهایی جام حذفی فوتبال انگلیس و در ورزشگاه هیلزبورو شهر «شفیلد» در ۱۵ آوریل ۱۹۸۹ به وقوع پیوست و بر اثر آن ۹۷ نفر جان خود را از دست دادند و ۷۶۶ نفر مجروح شدند.

مواضع جانبدارانه لندن

بی بی استکهلم یک برج هتلی جعبه‌ای شکل قرمز و خاکستری چهار طبقه بلند است و شبیه یک بلوک اداری یا ساختمانی مشابه با تراکم بالا است. از این کشتی در سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸، برای اسکان بی خانمان ها در آلمان و در سال ۲۰۰۵، هلند برای بازداشت پناهجویان در روتردام از آن استفاده کرد. ظاهرا روی بد زندگی انسانی تقدیری است که در سرنوشت این کشتی نوشته شده است. «بیبی استکهلم» یکی از سه کشتی است که انگلیس برای اسکان پناهجویان در نظر گرفته است؛ این کشتی با وسعتی به اندازه یک زمین فوتبال برای استقرار ۵۰۰ پناهجوی مرد ۱۸ تا ۶۵ ساله در نظر گرفته شده و در بندر «پورتلند» لنگر انداخته است.

آژانس‌های سازمان ملل هشدار می‌دهند که لایحه مهاجرتی انگلیس به طور قابل توجهی نقض حقوق بشر و قانون حمایت از پناهجویان است. ریشی سوناک نخست وزیر انگلیس اما ارزیابی تخصصی اتحادیه آتش‌نشانان بریتانیا را سیاسی و کشتی را ایمن خوانده است. ادعای او در حالی مطرح شده که تنها چند روز بعد استقرار، پناهجویان منتقل‌شده به شناور مذکور، به علت کشف باکتری کشنده «لژیونلا» در سیستم آب شناور به‌طور موقت تخلیه شدند. در مرحله اول اسکان که هفتم اوت اجرایی شد، ۳۹ مهاجر مرد در بی‌بی استکهلم مستقر شدند، اما ۱۱ اوت با توجه به کشف باکتری لژیونلا در آب موجود در داخل شناور که باعث نوعی بیماری ریوی می‌شود به هتل‌ها منتقل شدند. باکتری شناسایی شده در آب درون این شناور می‌تواند به عفونت شدید ریه افراد، موسوم به بیماری لژیونر منجر شود.

با این وجود رابرت جنریک، وزیر مهاجرت انگلیس طی سخنانی جانبدارانه خطاب به پناهندگان گفت: برای اقامت در هتل‌ها و مکان‌های مربوطه حق انتخاب یا منوی انتخابی به افراد ارائه نمی‌شوند! حتما که نباید افراد را به هتل‌های چهار ستاره بفرستیم. لی اندرسون، قائم‌مقام حزب محافظه‌کار بریتانیا نیز گفته است که هر کسی که از اسکان در شناور «بیبی استکهلم» خودداری کند «می‌تواند گورش را گم کند و به فرانسه برگردد.»

دستور رقم زدن فاجعه

انگلیس تاکنون طرح‌های غیرانسانی متعددی در زمینه مقابله با مهاجران معرفی و تا حدی اجرایی کرده است. در نخستین گام دولت انگلیس در هنگامه بحران سوریه و لیبی و سیل مهاجران به سوی اروپا، از توافق با ترکیه برای مهار این روند در اذای کمک هیا مالی خبر داد. اخراج جبری پناهجویان به کشورهای طرف سوم مانند روآندا که در سال ۲۰۲۰ مطرح و حتی جزایری در جنوب اقیانوس آرام، مولداوی، مراکش و پاپوآگینه نو گام دوم در این زمینه بود. این روش به حدی غیر انسانی تلقی شده و صدای نهادهای مختلف را دراورد که دادگاه اروپایی حقوق بشر سال گذشته و دادگاه تجدیدنظر لندن، پایتخت انگلیس ماه گذشته، آن را غیر قانونی اعلام کردند. در عین حال، دولت انگلیس همچنان برای قانون و اجرایی کردن طرح‌های بحث برانگیز مهاجرتی بویژه انتقال آنها به «روآندا» تاکید دارد.

در نهایت پروژه اسکان پناهجویان روی آب فقط یک نمایش آشکار از نفرت انگلیس به ویژه محافظه کاران از مهاجران و پناهجویان است. واقعیت این است که اسکان پناهجویانی که سفرهای دردناک و دلخراش دریایی در قایق‌های پر ازدحام را تجربه کرده اند، در «بی‌بی استکهلم» یا کشتی‌های دیگر نوعی کینه توزی اخلاقی غیرقابل دفاع است که آسیب‌های مختلفی را به افراد زیادی تحمیل می‌کند. در عین حال، با وجود مشکل نژادپرستی در پلیس انگلیس و اعتراض جدی گروه‌های راست افراطی به اسکان پناهجویان در شهرهای بندری محل اسکان کشتی‌ها از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که باید منتظر حوادث و فجایع متعددی باشیم. ضمن اینکه اسکان مهاجران روی آب خود می تواند خطرات و پیامدهای بسیاری به دنبال دشاته باشد و لژیونلا تنها بخشی از دستورالعمل فاجعه است.